Tà vạt là loại cây thuộc họ cau dừa có mặt ở hầu khắp vùng rừng núi tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, thứ nước vừa trong vừa ngọt rỉ ra từ quả cây tà vạt, khi lên men cho thêm vài thứ lá nữa thành rượu lại là đặc sản riêng của đồng bào Cơ Tu, ở các huyện miền núi Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang tỉnh Quảng Nam.
Thường chỉ có dân địa phương hoặc người đi công tác biết tiếng dừng chân ghé lại thưởng thức. Bằng không bạn sẽ phải vượt hơn 100 km đường rừng hiểm trở, theo hướng Quốc lộ 14G từ Đà Nẵng nếu muốn một lần nếm thử hương vị rượu cây độc đáo này.
Một góc buôn làng Cơ Tu ở miền Tây tỉnh Quảng Nam. Ảnh: tuoitrequangnam.com.vn
Từ tháng 8 đến Tết Nguyên Đán là khoảng thời gian cây tà vạt cho nhiều nước nhất. Vào thời điểm này nếu có dịp theo chân những người dân địa phương vào rừng thu hoạch, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh những người đàn ông Cơ Tu vắt vẻo trên ngọn tà vạt trổ tài “nhử nước”. Đây là công đoạn rất quan trọng bởi nếu không làm đúng cách thì cây tà vạt đột nhiên không cho ra nước.
Để dòng nước cây rừng lên men thành rượu mà không cần ủ nấu, người Cơ Tu dùng vỏ cây chuồn dần cho mềm rồi cho vào. Tùy theo liều lượng vỏ cây mà rượu tà vạt có nồng độ cao hay thấp, đắng hay không. Lúc này, từ màu nước trong rượu tà vạt đã chuyển sang màu trắng đục, nhưng vẫn giữ được vị ngọt thanh, chan chát nơi đầu lưỡi.
Ở Quảng Nam, tà vạt còn là loại cây làm rượu phổ biến của đồng bào các dân tộc Ve, Tà Riềng. Tuy nhiên, người Cơ Tu mới là bậc thầy về chế biến loại rượu này. Đây không chỉ là loại rượu yêu thích của đàn ông Cơ Tu mà phụ nữ nơi đây cũng coi tà vạt như một loại đồ uống dễ dùng. Không những thế, du khách đến đây đều tỏ ra thích thú với loại rượu đặc biệt này.
Cây tà vạt đến mùa thu hoạch. Ảnh: bebeja.com
Rượu tà vạt được người Cơ Tu chủ yếu dùng trong các dịp đặc biệt như cưới hỏi, lễ tết và chiêu đãi khách quý. Bởi vậy khi đến với miền Tây xứ Quảng, bạn sẽ được những người Cơ Tu thân thiện và mến khách mời thưởng thức loại rượu cây mà nhiều du khách gọi vui là sâm panh tà vạt hay bia tươi đại ngàn. Ngồi dưới những tán cây tà vạt nhâm nhi từng ngụm rượu tinh túy của núi rừng, mọi mệt mỏi dường như tan biến hết.
Nếu có thời gian ở lại qua đêm, bản làng vùng cao sẽ đón bạn trong ánh lửa bập bùng cùng những câu chuyện dân gian kỳ thú. Đặc biệt vào các dịp lễ hội Đâm Trâu hay Tết Nguyên Đán, bên bình rượu tà vạt đậm đà, bạn còn được chiêu đãi nhiều món ngon đặc sản từ tà vạt như lam tà vạt, gỏi tà vạt và nhiều món nướng, chiên, xào nấu khác, ngoài ra còn có chà rá, bánh sừng trâu. Bên ngôi nhà Gươl truyền thống, bạn sẽ cảm thấy say men tà vạt khi mình hòa trong điệu múa Tung Tung Dá Dá của đồng bào Cơ Tu cùng vũ điệu uốn lượn đầy quyến rũ.
Kim Anh